رزومه در اصل یک کلمه فرانسوی است (résumé) و در فارسی هم به همین اسم یا CV (که مخفف واژۀ انگلیسی Curriculum Vitae است) شناخته می‌شود. رزومه یک مدرک چند صفحه‌ای می‌باشد که خلاصه‌ای از سوابق کاری و تحصیلات و مشخصات فرد در آن نوشته شده و معمولاً برای استخدام و گزینش (خصوصاً در مواردی که مصاحبه‌ای وجود دارد) کاربرد دارد. یعنی فرد این چند صفحه سوابق خودش را به جایی که تمایل دارد استخدام شود یا مثلاً ادامه تحصیل بدهد، ارائه می‌دهد.
به بیان ساده‌تر اینکه، وقتی شما داوطلب یک موقعیت شغلی یا تحصیلی هستید، باید رزومۀ خود را برای بررسی توسط داور یا مسئول گزینش محل موردنظر تحویل دهید تا آن‌ها با مطالعۀ رزومه نسبت به جذب شما تصمیم بگیرند.
اگر چه خیلی مهم است که شما رزومۀ را برای کجا و به چه منظوری نگارش می‌کنید و طبیعتاً تفاوت‌هایی در نحوۀ نگارش رزومه‌های مختلف برای ارسال به مکان‌های متفاوت و درخواست کردن موقعیت‌های گوناگون وجود دارد، اما مطالبی که در اینجا بیان می‌شود تقریباً عمومی است و در تمامی انواع رزومه‌ها قابل استفاده می‌باشد.
برای دیدن مابقی مطالب به ادامه مطالب رجوع نمایید.
ساختار رزومه
به‌طور کلی اصول و سرفصل‌بندی عمومی رزومه‌ها به شرح زیر است:
1- اطلاعات شخصی (Personal Details)
اغلب رزومه‌ها با این بخش آغاز می‌شوند. آنچه می‌بایست در این بخش ذکر شود شامل نام، تاریخ تولد، آدرس، شمارۀ تلفن، و آدرس پست الکترونیکی است.
- نام
- نام خانوادگی
- تاریخ تولد
- وضعیت تأهل (همیشه اجباری نیست)
- آدرس دقیق
- شمارۀ تلفن
- آدرس پست الکترونیکی
2- تحصیلات و توانایی‌های علمی (Education and Qualifications)
این بخش شامل تمام سوابق تحصیلی و علمی شما، از دیپلم دبیرستان و نام دبیرستان گرفته تا آخرین مدرک تحصیلی، رشته‌ها و گرایش‌ها و زمان‌بندی هر دورۀ تحصیلی (سال ورود و فراغت) خواهد بود. در صورت امکان معدل هر مقطع را نیز قید نمایید. به یاد داشته باشید که حتماً ذکر کنید که در حال حاضر مشغول گذراندن چه دوره‌ای هستید. سایر دوره‌های علمی-کابردی که در کنار تحصیلات دانشگاهی گذرانده‌اید یا کارگاه‌های آموزشی که شرکت نموده‌اید، را هم حتماً بنویسید.
نکته: در مورد رشته‌های دانشگاهی، غالباً عنوان پایان‌نامه‌های تحصیلی را می‌توان در همین بخش ذکر کرد و یا در صورت تمایل می‌توان در یک سرفصل جداگانه ارائه داد.
3- توانمندی‌ها و مهارت‌ها
شامل توانایی‌های خاص گروهی یا اجتماعی، توانایی‌های کامپیوتری و نرم‌افزاری مرتبط و زبان‌های خارجی که شما با آن آشنا هستید و میزان سطح توانایی خود در هر یک از این موارد.
4- سوابق شغلی (Skills and Work Experiences)
در این بخش باید کل سوابق شغلی شما، اعم از تمام وقت یا پاره وقت، با ذکر نام و تلفن یا آدرس محل کار، به‌علاوۀ تاریخ و دورۀ اشتغال فهرست شود.
- عنوان فعالیت
- سمت
- نوع فعالیت (قراردادی، پیمانی، رسمی، و غیره)
- محل کار (و یک توضیح بسیار خلاصه در صورت نیاز)
- دورۀ زمانی کار
هنگام فهرست کردن تجارب کاری، همیشه آخرین شغلی که در آن مشغول بوده‌ایم را اول می‌نویسیم و به‌همین ترتیب به گذشته بر می‌گردیم. این در مورد فهرست کردن سوابق تحصیلی نیز صدق می‌کند.
5- سوابق علمی و پژوهشی (Publications)
فهرست کارهای تحقیقاتی، کتب و مقالاتی که منتشر کرده‌اید و یا در کنفرانس‌ها ارائه نموده‌اید، به‌علاوۀ زمان انتشار را در این بخش بیاورید. اگر چکیدۀ مقالات را به رزومه ضمیمه نمایید بهتر است.
الف) فعالیت‌های تحقیقاتی
این بخش شامل فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی انجام‌شده توسط شما در قالب تحقیقات و پروژه‌های علمی است. در اینجا شما موارد زیر را باید ذکر کنید:
- عنوان طرح یا فعالیت علمی
- زمان
- کارفرمای شما (کسی که کار پژوهشی به سفارش یا زیر نظر او انجام شده و می‌بایست حتی‌المقدور حقوقی باشد)
- نقش شما در پروژه (مسئول پروژه، مدیر پروژه، مجری، پژوهشگر، راهنما، مشاور، و غیره یا مسئول تدارکات یا خدمات)
ب) تألیفات
در این قسمت کتاب‌ها، مقاله‌های چاپ شده در مجلات
علمی و تخصصی، مقالات ارائه‌شده در کنفرانس‌ها و همایش‌های ملی و بین‌المللی و
دیگر تألیفات شما نوشته می‌شود. فرمت صحیح آوردن یک مقاله در رزومه به این صورت است:
نام نویسنده یا نویسندگان؛ "نام مقاله"، محل چاپ یا ارائه، و سال انتشار.
6- سایر اطلاعات (Additional Information)
نگارش این قسمت ضروری نیست، اما چنانچه لازم دانستید توضیحی جانبی روی سوابق تحصیلی و شغلی خود بنویسید، می‌توانید این بخش را اضافه نمایید.
7- عناوین و افتخارات
در صورتی که در مقاطع مختلف تحصیلی، موفق به کسب افتخارات علمی شدید، می‌توانید آن را در این بخش ذکر نمایید. به‌طور مثال کسب رتبه‌های بالا در قبولی دانشگاه در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، کسب رتبه‌های بالا در فارغ‌التحصیلی در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، کسب افتخارات در المپیادهای علمی دانش‌آموزی و دانشجویی در سطح ملی و بین‌المللی، انجام اختراع و ثبت آن و غیره.
8- علائق (Interests)
در صورت تمایل می‌توانید فهرستی از علائق خود در زمینه‌های فوق برنامه مانند ورزش یا هنر را در این بخش بنویسید و احیاناً اگر سوابق حرفه‌ای در این زمینه‌ها نیز دارید، حتما ذکر کنید.
9- معرف‌ها (References)
در رزومه‌های علمی معمولاً رسم است که افرادی را به‌عنوان معرف فرد در انتهای رزومه با مشخصات کامل و نحوۀ تماس می‌آورند. شما هم می‌توانید این کار را انجام دهید. لذا نام، رتبه، درجۀ تحصیلی، آدرس، تلفن، و کلاً اطلاعات مربوط به معرفین خود (که معمولاً اساتید شما هستند) را در این بخش بیاورید. این معرف‌ها می‌بایست همان معرفینی باشند که توصیه‌نامه‌های شما را تکمیل نموده‌اند.
توصیه‌های مهم برای نوشتن رزومه
1- نوشتن تمامی سوابق: پیش از نگارش رزومه، خوب در مورد سوابق تحصیلی و شغلی خود فکر کنید تا چیزی را از قلم نیاندازید. سعی کنید تا حد امکان، مدارکی دال بر سوابقتان آماده و ترجمه کنید تا ضمیمۀ رزومه نمایید.
2- پرهیز از دروغ‌گویی و یا بزرگ‌نمایی: از دروغ‌گویی یا بزرگ‌نمایی جداً پرهیز کنید، ممکن است برایتان دردسرساز شود!
3- حجم مناسب: بهتر است رزومه را در یک روی کاغذ A4 تنظیم نمایید. بهترین حجم رزومه حداکثر پنج صفحه است.
4- نگه‌داشتن نسخه‌های اضافه: حتماً چند نسخۀ اضافه از رزومه برای خودتان نگه دارید تا در صورت لزوم از آن‌ها استفاده کنید.
5- استفاده از یک فرد آشنا به زبان انگلیسی: در مورد نگارش انگلیسی، حتماً دربارۀ متن رزومه با یک مترجم و یا کسی که انگلیسی ادبی را به‌خوبی می‌داند مشورت کنید.
6- تایپ کردن رزومه و عدم ارائۀ دستی: رزومه را حتماً تایپ کنید و از ارائۀ رزومۀ دست‌نویس جداً خودداری کنید.
7- پاکیزه و تمیز و خالی از اشتباه بنویسید: متن خود را با دقت بخوانید و آن را از لحاظ گرامر و تایپ بررسی کنید. در صورت امکان از شخص دیگری بخواهید که رزومۀ شما را از نظر املائی و مفهومی بررسی نماید. کوچک‌ترین اشتباه ممکن است موجب بی‌ارزش شدن رزومه شود.
8- هدف و منظور خود را به‌طور مشخص شرح دهید: به‌طور کلی، مشخص بودن هدف و منظور، کمک شایانی به مهم جلوه دادن صحبت‌های شما در رزومه می‌کند. هدف شما به‌طور خلاصه توانایی‌هایتان را بیان می‌کند و به قدرت و نیرویتان در کار اهمیت می‌بخشد.
9- نقاط قوت خود را برای کارفرمایان معین نمایید: روی هنر و توانایی‌های خود بیشتر تأکید نمایید، زیرا به این ترتیب کارفرما را در پاسخ‌گویی به این سؤال که "این کارجو چه کارهایی می‌تواند برای پیشبرد اهداف مدنظر انجام دهد؟" کمک می‌نمایید.
10- اطلاعات مهم‌تر را مشخص نمایید: به‌طور متوسط هر کارفرما به مدت ۳۰ ثانیه روی هر رزومه وقت می‌گذارد. کارفرمایان غالباً بیشتر به تجربه‌های موفق کاری شما در گذشته اهمیت می‌دهند تا تحصیلات متنوع و اطلاعات گوناگون؛ به‌همین دلیل مهم‌ترین تجربیات خود را در ابتدای رزومه قرار دهید مانند قابلیت‌ها، توانایی‌ها و تجربیات و حتی تحصیلات که همگی به نوعی با هم در ارتباطند.
11- به توانایی‌های خود اهمیت بدهید: رزومۀ خود را بر طبق قابلیت‌ها و توانایی‌ها درجه‌بندی کنید و استعدادهای خود را به‌طور خلاصه و مفید و با رعایت حق تقدم بیان کنید. به توانایی‌ها و استعدادهای شخصی خود اهمیت دهید و خود را در بهترین وضعیت توصیف کنید. این گونه وانمود کنید که توانایی‌ها، واقعیتی در شما هستند.
12- از کلمات کلیدی بهره ببرید: سعی کنید از کلمات کلیدی مشخصی برای بیان توانایی‌ها و تجربیاتتان استفاده کنید؛ مانند مدیریت حسابداری، عرضۀ محصولات، ویژوال بیسیک، اکسل، پردازش داده‌ها، طراحی گرافیک و روش‌های تبلیغات حرفه‌ای.
13- از کلمات اختصاری مربوط به حرفه استفاده نمایید: از کلمات اختصاری و اصطلاحات خاص حرفه‌تان استفاده کنید تا نشان دهید آشنایی مناسب و کافی با حرفه‌تان دارید. اما دقت کنید رزومۀ شما مملؤ از اینگونه کلمات نباشد که خواندن آن سخت و غیر قابل فهم گردد. همچنین بهتر است جلوی اینگونه واژه‌ها کلمات اقتباس‌شده را نیز به‌طور کامل در پرانتز بیان کنید. مانند: I.T در Information Technology.
14- از کلمات تأیید برانگیز بهره ببرید: خود را فعال و پر جنب و جوش، با کمال، با هوش و به‌عنوان کسی که در هر کمک و همکاری سهمی دارد توصیف کنید. اینگونه به نظر کارفرما از هر جهت مفید جلوه‌گر می‌شوید.
15- از آوردن ضمیری مانند «من» پرهیز کنید: هرگز از ضمائر شخصی و انعکاسی مانند «من» در رزومۀ خود استفاده نکنید و سعی کنید جملات خود را کوتاه کنید.
16- کلمات کلیدی را در متن مشخص جلوه دهید: به‌جای پررنگ کردن و یا کج نوشتن کلمات جهت اهمیت دادن به آن‌ها در بررسی اجمالی، اندازۀ قلم‌ها را افزایش دهید و یا از گیومه و یا علامت * برای اهمیت دادن به نکات کلیدی در رزومه بهره ببرید.
17- اطلاعات را خلاصه کنید: وقتی که رزومۀ شما از چهار یا پنج صفحه بیشتر می‌شود، محدودیت‌هایی برای مطالعۀ آن از نظر صرف زمان ایجاد می‌شود. بنابراین همواره توصیه می‌شود که رزومۀ خود را حداکثر در پنج صفحه تهیه کنید.
18- لیستی از تجربیات اخیر را مهیا کنید: تجربیات ۱۰ یا ۱۵ سال کاری پیش را به‌طور خلاصه ذکر نمایید.
19- به تجربیات خود کمیّت بدهید: اعداد ابزارهای قویی هستند، به‌جای اینکه بگویید: "توانایی‌های من باعث افزایش میزان فروش در محل کار قبلی بود" بهتر است که از اعداد نیز استفاده کنید و مثلاً بگویید: "افزایش فروش ۱۵۰% در ۶ ماه، از جمله تجربیات من در محل قبلی بوده است."
20- زیاده‌گویی نکنید: از گزاف گفتن و استفاده از لغات حساس و دقیق پرهیز کنید. به بیانی دیگر برای تحت‌تأثیر قرار دادن کارفرما لازم نیست کلمات ژرف و عمیق به‌کار گیرید. از کلماتی استفاده کنید که برای همه قابل فهم باشد.
21- در مورد حقوق خود در رزومه مطلبی را بیان نکنید: هرگز نوع و میزان حقوق مدنظر خود را در رزومه‌تان مشخص نکنید.
22- از مطرح نمودن برخی مسائل شخصی پرهیز کنید: هرگز در مورد اطلاعات شخصی و خصوصی مانند عقیده و مذهب، احزاب سیاسی موردعلاقه، روزنامه‌ها و مجلات موردعلاقه، مال و ثروت خود موردی را ذکر نکنید یا حتی نظرات شخصی خود را نیز مطرح نکنید. همچنین از شوخی و مزاح و به‌کار بردن کلمات مبتذل پرهیز کنید.
23- صادق باشید: دروغ گفتن و گزاف‌گویی و مبالغه در مورد توانایی‌ها، همیشه خطری جدی است که به خود شما باز می‌گردد.
24- رزومه را خودتان بنویسید: رزومه‌ای درست کنید که منعکس‌کنندۀ فکر، توانایی، و قابلیت‌های شما باشد. سعی کنید رزومه را با فکر و دست خودتان بنویسید. اگر اولین رزومه‌تان را شخصاً بنویسید بسیار مهم است و به زودی حرفه‌ای هم خواهید شد.
25- ویژگی‌های شخصی وابسته به شغل خود را اعلام کنید: اگر تصمیم دارید که خصیصه‌های شخصی خود را در رزومه قرار دهید مانند «مسئولیت‌پذیری»، «قابلیت اطمینان»، «برنامه‌ریزی دقیق در کار» و غیره فقط سعی کنید تمامی آن‌ها وابسته به نوع شغل موردنظر باشند.
26- سازگاری خود را با محیط کاری نشان دهید: به‌منظور کم اهمیت جلوه دادن مدت زمان بیکاری و فواصل بین کار، بهتر است قابلیت‌ها و توانایی‌های کاری خود را عنوان کنید و از ذکر تاریخ‌وار تجربیات خود بپرهیزید.
27- رزومه‌ای متعادل بسازید: رزومه‌ای مؤثر است که متعادل باشد، پاکیزه باشد، سازگار و جذاب و خوشایند باشد، تقسیم‌بندی‌شده باشد و عنوان‌های هر بخش هوشمندانه انتخاب شده باشند.
28- عنوان‌ها را کلی انتخاب کنید: عنوان‌های هر قسمت از رزومه را کلی و مناسب برگزینید؛ مثلاً تجربیات، سوابق کاری، توانایی‌ها، خلاصۀ تحصیلات، هنر و فضیلت، تعلیم و تربیت، پیوستگی‌های حرفه‌ای، امتیازات تحصیلی و حرفه‌ای، کتاب‌ها و مقالات اختصاصی، گواهی‌های دانشگاهی، و غیره.
29- مثبت بنویسید: تمام نکات منفی و یا بیان غیرمثبت را از رزومۀ خود حذف کنید و به یاد داشته باشید که هرچه بیشتر توانایی‌ها و نکات مثبت در مورد خود را عرضه کنید، موفق‌تر خواهید بود.
30- ساده‌نویسی: استفاده از یک فرمت ساده برای نوشتن رزومه، مطالعۀ آن را برای کارفرمایان و استخدام‌کنندگان آسان‌تر می‌کند. لذا توصیه می‌شود از فرمت‌های عجیب و پیچیده دوری کنید، زیرا این کار نه تنها جذابیتی برای کارفرمایان ندارد بلکه تأثیرگذاری رزومۀ شما را نیز کاهش می‌دهد.
31- فونت‌های مرسوم: از فونت‌های مرسوم و متدوال برای نگارش استفاده کنید و اطمینان حاصل کنید که اندازۀ فونت انتخاب‌شده خواناست. سایز 12 و 13 انتخاب مناسبی است.
32- صلاحیت داشتن: قبل از هرچیز مطمئن شوید حداقل شرایط موردنیاز برای شغل موردنظر را دارا هستید. در غیر این صورت وقت خود و دیگران را هدر ندهید.
33- شخصی‌سازی رزومه: هیچ‌گاه یک رزومه را برای همۀ کارفرمایان ارسال نکنید. هر شغل نیازمند دارا بودن شرایط و ویژگی‌های منحصر به فردی است. با در نظر گرفتن این نکتۀ مهم، قبل از ارسال رزومۀ خود تغییرات لازم را بر آن اعمال کنید.
34- تمرکز بر دستاوردها: کارفرما به دنبال دانستن زندگی گذشتۀ شما نیست. آنچه برای او مهم است دستاوردهای شماست. پس موفقیت‌ها و دستاوردهای خود را به بهترین شکل ممکن به کارفرمایان معرفی کنید.
35- ذکر مهارت‌ها: نگارش مهارت‌های مرتبط با شغل درخواستی را فراموش نکنید. برای این کار لیستی از مهارت‌ها و ویژگی‌های مورد نیاز کارفرما تهیه و متناسب با آن مهارت‌های خود را ذکر کنید.
36- اطمینان از تناسب رزومه با شغل مورد تقاضا: هرچقدر رزومۀ شما به شرایط و صلاحیت‌های شغل مورد تقاضا نزدیک‌تر باشد، شانس شما برای به‌دست آوردن آن شغل بیشتر است. برای اطمینان از این امر لیستی از شرایط موردنیاز کارفرما را تهیه کرده و سعی کنید در انتخاب ویژگی‌های موردنیاز مطلبی را از قلم نیندازید.
37- استفاده از اعداد: کارفرمایان به دیدن اعداد و ارقام در رزومۀ شما علاقه دارند، پس به هنگام نوشتن دستاوردهای خود، از اعداد برای شماره‌گذاری استفاده کنید. همچنین به‌جای نوشتن عبارت‌های عددی درصد از شکل ریاضی آن استفاده کنید مانند ۳۰% به جای سی درصد.
38- فراموش کردن شغل‌های قدیمی‌تر: به‌خاطر داشته باشید در یک رزومۀ تأثیرگذار نیازی به ذکر تمامی تجارب شغلی نیست. برای مثال اگر سابقۀ کاری شما بین ۱۰ تا ۱۵ سال است فقط تجربیات مهم و برجسته را انتخاب کنید، زیرا رزومه در واقع خلاصه‌ای از سوابق کاری شماست و قرار نیست تمامی آن را شامل شود.
39- پرهیز از اطلاعات غیرضروری: رزومۀ شما در واقع یک سند حرفه‌ای است نه شخصی. بنابراین از ذکر اطلاعات دربارۀ شخصیت، خانواده، علایق و سرگرمی‌های خود دوری کنید.
40- اطلاعات اضافه: در صورتی که رزومۀ شما از لحاظ تجارب کاری تمام وقت شرایط خوبی دارد، می‌توانید تجارب کارآموزی، شغل‌های پاره‌وقت و داوطلبانه را نیز به آن اضافه کنید.
41- ذکر سوابق دانشگاهی بعد از تجارب کاری: در نوشتن رزومه ابتدا تجارب کاری خود را به‌طور کامل معرفی و سپس سوابق دانشگاهی خود را بنویسید. برای نگارش تجارب کاری از تجارب اخیر شروع و به عقب برگردید.
42- عنوان: استفاده از عناوین و پروفایل‌های تأثیرگذار و جذاب در رزومه، یکی از راه‌های جلب نظر کارفرمایان است.
43- لینک پروفایل LinkedIn: شما می‌توانید برای جلب نظر کارفرمایان لینک (URL) پروفایل خود در سایت LinkedIn را در رزومۀ خود قرار دهید. همچنین با شخصی‌سازی این لینک می‌توانید، نام‌تان را در آن ذکر کنید. البته اطمینان حاصل کنید که بین اطلاعات موجود در رزومه و اطلاعات پروفایل شما هماهنگی وجود دارد، زیرا کارفرمایان پروفایل شما را بررسی خواهند کرد.
44- بررسی غلط‌های املایی: غلط‌های املایی بسیار مهم هستند و حتی غلط‌های کوچک از چشم کارفرما دور نمی‌مانند. بنابراین برای کسب اطمینان از صحت نگارش حتماً از نرم‌افزارهای ویراستاری استفاده کنید.
45- انتخاب نام مناسب برای فایل ارسالی: هیچ‌گاه فایل رزومۀ خود را تنها با عنوان «رزومه» ارسال نکنید، بلکه حتماً نام و نام خانوادگی خود را در عنوان فایل قرار دهید. با این کار مدیران استخدام، رزومۀ شما را به آسانی شناسایی می‌کنند.
46- ذخیره‌سازی با فرمت PDF: برای جلوگیری از ایجاد اشکالات فرمتی، فایل ارسالی خود را به‌صورت PDF ذخیره کنید. مگر اینکه کارفرمایان فرمت خاصی را مدنظر داشته باشند. انتخاب این فرمت باعث می‌شود رزومۀ شما همانطور که می‌خواهید به نمایش درآید.
برای مشاهدۀ یک نمونه از رزومه، می‌توانید به آدرس زیر مراجعه نمایید.
http://drmajidesmaeilpor.parsiblog.com
چند نکته مهم در مورد مصاحبه‌های شغلی
1- مهارت در ارتباط نوشتاری، یکی از مهارت‌های اساسی زندگی پس از فراغت از تحصیل است. آن را به خوبی فرا بگیرید.
2- نوشتن یک درخواست کار خوب، قسمت مهمی از پیدا کردن یک شغل است. سعی کنید الگوی خوبی به‌عنوان قالب تهیه درخواست کار بیابید و آن را طبق نیاز خود اصلاح کنید.
3- ظاهر فرم‌ها و درخواست‌های کار بسیار مهم است.
4- از امکانات نرم‌افزارهای رایانه‌ای حتماً استفاده کنید.
5- از درخواست‌های کاری که برای سازمان‌های مختلف ارسال می‌کنید، حتماً یک کپی تهیه و پیش خود نگه‌داری کنید. این کپی زمانی که برای مصاحبه فراخوانده می‌شوید، می‌تواند به شما کمک کند. آن را حتماً قبل از مصاحبه بررسی و پاسخ‌های خود را مرور کنید. بسیاری از سولات مصاحبه از متن همین درخواست کار استخراج می‌شود.
6- ارتباط چهره به چهره در زندگی اهمیت خاصی دارد. اگر بتوانید افراد دیگر را قانع کنید، در ارتباط رودررو پیروز شده‌اید. یافتن یک شغل مناسب به یک مصاحبۀ خوب، ایجاد ارتباط چهره به چهره و نهایتاً توانایی قانع کردن کارفرما بستگی دارد. با تمرین و آزمایش و خطا می‌توانید این مهارت‌ها را بیاموزید.
7- بعضی اوقات در مصاحبه‌ها از مصاحبه‌شونده خواسته می‌شود که کمی دربارۀ خودش صحبت کند. پاسخ‌گویی به سوالات آزاد مانند این مشکل‌تر از پاسخ‌گویی به سوالات مستقیم است. تمرین کنید که بتوانید در حد ۳ دقیقه توضیحی کوتاه دربارۀ گذشته و تحصیلات خود ارائه کنید.
8- برای سوالی مانند این که «چرا ما باید شما را استخدام کنید» که این روزها به نوعی در مصاحبه‌های استخدامی پرسیده می‌شوند، پاسخ مناسبی بیابید.
9- در فرصت‌های شغلی، رفتارهای اجتماعی مناسبی از خود بروز دهید. کارفرماها فقط به خاطر مدرک دانشگاهی شما را استخدام نمی‌کنند.
10- اگر نتوانستید یک شغل تمام‌وقت به‌دست آورید، به شغل‌های موقت بپردازید. به این وسیله می‌توانید مسئولیت‌پذیری و درست‌کاری خود را نشان دهید که موجب یافتن شغلی تمام وقت خواهد شد.
