ترتیب نام نویسندگان مقاله در بسیاری از موارد دانشجویان را دچار تردید ساخته است و آن‌ها را با سوالات زیر مواجه کرده است:
- آیا باید نام استاد راهنما را در ابتدا قرار دهیم؟
- آیا لزوماً نویسندۀ مسئول (corresponding author) را باید در ابتدا قرار دهیم؟
- ترتیب نام همکاران چگونه باید اتخاذ شود؟
- نام استاد مشاور باید چندم باشد؟
- چندم بودن نام من در h-index و ارزیابی رزومه‌ام جهت ترفیع درجۀ دانشگاهی‌ام چه تأثیری دارد؟
برای پاسخ به این سوالات ابتدا می‌بایست به مفاهیم پایه‌ای بپردازیم.
برای دیدن مابقی مطالب به ادامه مطالب رجوع نمایید.
تعریف نویسنده
نویسنده یک مقالۀ علمی به فردی اطلاق می‌شود که در یک تحقیق علمی بخشی از کار تحقیق و پژوهشی را بر عهده گرفته است. تمامی نویسندگان یک مقاله می‌بایست شرایط زیر را احراز نمایند و تمام افرادی که دارای این شرایط باشند می‌بایست جزء نویسندگان مقاله باشند:
- تحقیقات: فرد می‌بایست در بخش‌های ایده، طراحی، اجرا، تحلیل، و یا ارزیابی داده‌ها نقش قابل توجهی را ایفا کرده باشد.
- تألیف: شرکت در تهیۀ پیش‌نویس، بازخوانی، و ویرایش متن مقاله
- تأیید: تأیید پیش‌نویس تهیه‌شده به‌منظور ارسال برای انتشار
جایگاه مدیریتی، سرمایه‌گذاری، جمع‌آوری داده‌ها، و یا نظارت عمومی یک گروه تحقیقاتی دلیلی برای کسب عنوان نویسنده نیست.
نویسندۀ راهبر (Lead Author)
در مورد مقالاتی که چندین نویسنده در آن همکاری دارند، لازم است یکی از نویسندگان به‌عنوان «نویسندۀ راهبر» انتخاب شده باشد. نویسندۀ راهبر علاوه بر مشمول شدن در تعریف عمومی نویسنده، مسئول اصلی پیش‌نویس مقاله محسوب می‌شود و همچنین نقش مدیریت و مسئولیت موارد مربوط به تهیه و چاپ مقاله را عهده‌دار است.
نویسندۀ راهبر لزوماً رکن اصلی تحقیقات انجام شده یا مدیر پروژۀ تحقیقاتی نیست. مسئولیت‌های نویسندۀ راهبر شامل موارد زیر است:
- تألیف: تهیۀ لیست نویسندگان مقاله بر اساس معیارهای اشاره‌شده
- تأیید: تهیه و ارسال پیش‌نویس اولیۀ مقاله به تمام نویسندگان جهت بررسی و انعکاس نظرات دیگر نویسندگان و جلب تأیید آن‌ها
- صحت: نویسندۀ راهبر به‌طور کلی مسئول صحت و یکپارچگی کار تحقیقی و اطمینان از کامل بودن، دقیق بودن، و تحلیل منطقی داده‌ها است.
نویسندگان همکار
تمامی نویسندگان همکار در موارد زیر مسئولیت دارند:
- تألیف: اعلام توافق برای درج به‌عنوان نویسندۀ مقاله
- تأیید: اعلام تأییدۀ بازبینی و موافقت با پیش‌نویس تهیه‌شده
- صحت: تأیید صحت مقاله
تمام افراد حق دارند در صورتی که خود را مناسب شرایط نویسندگی مقاله نمی‌دانند از این کار صرف‌نظر نمایند.
چه کسانی نویسنده مقاله نیستند؟
- نویسندۀ مهمان: نباید از نام افراد به‌واسطۀ افتخارات یا شهرت آن‌ها برای اعتبار بخشیدن به مقاله استفاده شود.
- هدیه کردن: نباید نام افرادی را به نویسندگان افزود تا به آن‌ها هدیه یا اعتباری داد.
- نویسندۀ غایب: افرادی که در روند تهیۀ مقاله نقش (هر نوع) داشته‌اند اما مشمول شرایط ذکرشده برای مؤلف نمی‌شوند؛ مانند استفاده از نام بزرگان و یا افرادی که هویت حقیقی آن‌ها قابل تشخیص نیست.
ترتیب نویسندگان چگونه باید باشد؟
در کل اینکه ترتیب نام نویسنگان چگونه باید باشد به برآیند تصمیم و رایزنی گروه نویسندگان بستگی دارد. اما سناریوهای رایج دیگر عبارتند از:
1- استاد بزرگ، دانشجوی کوچک!
در مواردی دیده می‌شود که دانشجویانی که تحقیقی را انجام داده‌اند (پروژۀ کارشناسی‌ارشد و غیره) به لحاظ جایگاه و احترامی که برای استاد راهنمای خود قائل هستند و یا به هر دلیل دیگر، ترجیح می‌دهند که نام استادشان را اولین نام بگذارند و سپس نام خود.
2- دانشجو محوری!
برخی از اساتید بر این باورند که در مقاله‌ای که از پایان‌نامۀ یک دانشجو حاصل می‌شود، نام دانشجو باید اولین نام باشد و سپس نام اساتید راهنما و مشاور آورده شود. در این موارد نام استاد راهنما، دومین نام و به‌عنوان نویسندۀ مسئول قید می‌شود.
3- ارجحیت میزان مشارکت
همچنین عده‌ای بر این باور هستند که ترتیب نام نویسندگان باید بر اساس میزان مشارکت آن‌ها در پروژۀ تحقیقاتی باشد و معمولاً چنانچه نتوان به‌واسطۀ این معیار جایگاه دقیقی معین نمود، به‌ترتیب الفبایی بسنده می‌شود. قابل ذکر است در این موارد نام نویسنده مسئول ممکن است آخرین نام نیز باشد.
4- گروه‌بندی:
بعضاً دیده می‌شود که ترجیح داده می‌شود که ابتدا گروه دانشجویان به‌ترتیب حروف الفبا و یا میزان مشارکت قید شود و سپس نام اساتید دانشگاهی آورده شود.
5- موارد خاص:
در مواردی خاص هم دیده شده است که یکی از شروط همکاری استاد با دانشجو، قید کردن نام او در ابتدا بود.
ترتیب نام نویسندگان یک مقاله چه تأثیری بر H-index آن‌ها دارد؟
اینکه نام شما به‌عنوان نویسندۀ مقاله چندم باشد، تأثیری بر عدد H-index شما ندارد. ترتیب اسامی تنها برای آن دسته از خوانندگان تازه‌کار که ترتیب را ملاک برتری می‌دانند، مهم می‌باشد.
