مهم‌ترین منابع برای انتخاب موضوع پایان‌نامه
مهم‌ترین منابع برای انتخاب موضوع پایان‌نامه عبارتند از:
- استفاده از تجارب شخص.
- ارتباط با دانشمندان و اساتید به‌نام در داخل و خارج از کشور.
- استفاده از کتب تخصصی لاتین و مقالات معتبر و به‌روز.
- مقالات علمی-پژوهشی فارسی.
- اولویت‌های پژوهشی دولت‌ها، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی.
- شرکت در جلسۀ دفاعیۀ دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری.
- فیلم‌های مستند و شبکه‌های خبری.
- اولویت‌های پژوهشی انجمن‌های علمی داخلی و خارجی.
- نگاه به محورهای کنفرانس‌ها، همایش‌ها، و سمینارها.
- ایده گرفتن و خودیادگیری از طریق اینترنت.
در انتخاب موضوع پایان‌نامه چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟
اهمیت موضوع پایان‌نامه: هر موضوع و مسئله را به‌صرف اینکه قابل تحقیق می‌باشد، نباید مورد بررسی قرار داد. در انتخاب موضوع پایان‌نامه باید به اهمیت مسئلۀ موردنظر توجه داشت، تا اگر واجد ارزش و اهمیت کافی نیست، برای آن وقت و بودجه بدون جهت تلف نگردد .
هدف انتخاب موضوع پایان‌نامه: در شروع به کار پایان‌نامه، قبل از هر گونه مطالعه باید هدف محقق از مسئله‌ای که برای مطالعه انتخاب کرده است روشن باشد. بی‌هدفی موضوع پایان‌نامه موجب خواهد شد که پس از پایان کار پایان‌نامه، از نتیجه‌ای که به‌دست آمده است رضایت نداشته باشیم.
امکان‌سنجی پایان‌نامه: انجام یک پایان‌نامه نسبتاً بدون عیب و نقص و رسیدن به اهداف اصلی در صورتی میسر خواهد بود که انجام‌دهندۀ پایان‌نامه، امکانات موردنیاز برای انجام پایان‌نامه پیرامون مسئلۀ موردنظر را در اختیار داشته باشد.
فراهم بودن اطلاعات موردنیاز پایان‌نامه: اطلاعات موردنیاز برای انجام پایان‌نامه نیز باید فراهم باشد. چه بسا دیده شده است که موضوعی برای پایان‌نامه انتخاب گردیده است که مطالعه آن اهمیت و ارزش زیاد دارد، بودجۀ کافی در دست است، و نیروی انسانی لازم نیز در اختیار محقق قرار گرفته است؛ ولی امکانی برای به‌دست آوردن اطلاعات موردنیاز وجود ندارد. این اطلاعات ممکن است جنبۀ کاملاً شخصی و محرمانه داشته باشند که نتوان آن‌ها را از طریق مشاهده و مصاحبه به‌دست آورد و یا گروه مورد مطالعه کسانی باشند که اطلاعات موردنظر را نداشته باشند.
فراهم بودن بودجۀ کافی: در زمان برآورد بودجه باید تمام جوانب کار و مشکلاتی که در حین نوشتن و انجام پایان‌نامه پیش خواهد آمد مورد توجه قرار گیرد. این مشکل در صورتی که بدان توجه کافی نشود به دو نحو امکان مطالعۀ مسئلۀ موردنظر را محدود می‌کند. اولاً، ممکن است در اثر برآورد غلط، بودجۀ تخصیص‌یافته به امر پایان‌نامه برای مخارج لازم کافی نباشد؛ و درثانی، امکان دارد که پیش‌بینی مخارج به‌صورت صحیحی انجام شده باشد، ولی مسائل و حوادث غیرمنتظره‌ای در راه پایان‌نامه پیش آید که متضمن مخارج اضافی باشد. هر یک از این علل دوگانه کافی است که انجام مطالعۀ موردنظر را غیرممکن سازد .
فراهم بودن نیروی انسانی لازم: برآورد نیروی انسانی موردنیاز از مهم‌ترین مسائلی است که انجام‌دهندۀ پایان‌نامه باید به آن توجه داشته باشد. در این مورد نیز، باید به دو عامل توجه داشت: اولاً، نیروی انسانی (انجام‌دهنده‌ها) به حد کافی در اختیار باشد؛ ثانیاً، این افراد باید تحت آموزش قرار گیرند و شرایط لازم را کسب کنند. به‌صرف داشتن تعداد کافی افراد، نمی‌توان به حصول نتیجۀ مطلوب در پایان‌نامۀ موردنظر، اطمینان داشت. این افراد باید شایستگی لازم را در مورد کاری که به آن‌ها واگذار خواهد شد داشته و آموزش کافی نیز دیده باشند.
فراهم بودن وسایل پایان‌نامه: برای انجام پایان‌نامه محقق به حداقل وسایلی نیازمند است که این وسایل ممکن است وسایل نقلیه، نقشۀ جغرافیایی، کتب، آرشیو، پرسش‌نامه، و غیره باشد. فقدان این وسایل -که بسته به نوع کار پایان‌نامه ممکن است این وسایل نیز مختلف باشد- حتی اگر کار رسیدن به نتایج موردنظر را غیرممکن نسازد، موانع و مشکلاتی ایجاد می‌کند که انجام کار را به تعویق می‌اندازد و یا مانع رسیدن محقق به کلیۀ اهداف مطلوب او می‌شود.
عامل زمان: مسئله زمانی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که محقق باید با توجه به آن برنامه پایان‌نامۀ خویش را به انجام رساند. این محقق اگر دانشجو است باید سعی نماید تا در موعد مقرر کار پایان‌نامۀ خویش را به انجام رساند. در غیر این صورت، اگرچه زحماتی هم کشیده باشد و کار جالبی نیز ارائه کند، نتیجۀ زحمات خویش را به‌دست نخواهد آورد. در مواردی نیز، غالباً برای حل مشکلی که جنبۀ فوریتی دارد دست به تحقیق و مطالعه می‌زنند و اگر بنا باشد که بدون توجه به عامل زمان، کار پایان‌نامه را ادامه دهند ممکن است زمانی به نتیجه برسند که چندان مفید فایده نباشد.
عامل مکان: محقق باید توجه داشته باشد که مکان انتخاب‌شده برای کار تحقیق، مکانی است مناسب، و می توان در شرایطی سهل و آسان کار پایان‌نامه را شروع نمود و به انجام رسانید. همچنین از بین مکان‌هایی که برای تحقیق مسئلۀ موردنظر مناسب تشخیص داده می‌شوند باید آن مکانی انتخاب شود که مشکلات در آن کمتر باشد و اطلاعات موردنظر آسان‌تر به‌دست آیند.
